Μονή Βλατάδων: Μια βόλτα στη…λιγότερο γνωστή Θεσσαλονίκη

Σε κάθε τόπο κάποια μνημεία/αξιοθέατα είναι λιγότερο δημοφιλή από άλλα, σε βαθμό που ακόμα και ντόπιοι αγνοούν την ύπαρξή τους. Έζησα τέσσερα χρόνια στη Θεσσαλονίκη -όπου σπούδαζα- και παρά το ότι είχα πάει αρκετές φορές στα Κάστρα, δεν έτυχε ποτέ να δω από κοντά τη Μονή Βλατάδων. Με αφορμή τη βάφτιση ενός υπέροχου μικρού αγγελουδιού βρέθηκα στο μοναστήρι αυτό, που σίγουρα πρέπει να επισκεφθούν όσοι ζουν- ή μείνουν για λίγο- στη Θεσσαλονίκη.

Πέρα από την -ιστορικής σημασίας- Μονή, μια βόλτα εκεί αξίζει, γιατί η θέα από το σημείο -με 130 μέτρα υψόμετρο- είναι μοναδική.

Αλλά και για τους μικρούς φίλους το μέρος επιφυλάσσει μια ευχάριστη έκπληξη, καθώς υπάρχει ένας χώρος με ζώα: κυρίως παγώνια, χήνες.

Μονή Βλατ(τ)άδων*: Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Άνω Πόλης, στο βορειανατολικό άκρο των βυζαντινών κάστρων και πολύ κοντά στη γνωστή «Πορτάρα», (τη μεσαία πύλη της ακροπόλεως). Το μοναστήρι αυτό είναι το μοναδικό Βυζαντινής περιόδου που δεν έπαψε να λειτουργεί μέχρι και τις μέρες μας. Αφιερώθηκε στον Παντοκράτορα Χριστό και τιμάται στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα.

Ιστορία της Μονής: Οι περισσότεροι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι στην περιοχή ίσως υπήρχε κάποιος παλαιότερος ναός και στο σημείο εκείνο στους Βυζαντινούς χρόνους υπήρχαν λατομεία-γεγονός που εξηγεί την ονομασία της γειτονικής Μονής Οσίου Δαβίδ, που είναι γνωστή ως Μονή Λατόμου. Η χρονολογία ίδρυσής της υπολογίζεται στα μέσα του 14^ου αιώνα-(ίσως γύρω στα 1351-1371), καθώς οι πρώτες ιστορικές αναφορές γίνονται το 1405 στο οδοιπορικό του Ρώσου περιηγητή Ιγνατίου του Σμολένσκ. Ιδρυτές οι ιερομόναχοι Δωρόθεος και Μάρκος Βλατής, (από όπου προκύπτει και η ονομασία Βλατάδων/Βλαταίων), μαθητές του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, με τη στήριξη της αυτοκράτειρας Άννας Παλαιολογίνας, η οποία εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1351 μετά τον θάνατο του συζύγου της και την επικράτηση του «Ησυχασμού», (μυστικιστική παράδοση προσευχής στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία).

Σύμφωνα με την παράδοση, στον χώρο της Μονής κήρυξε ο Απόστολος Παύλος προς τους Θεσσαλονικείς το 51 μ.Χ.

Το μοναστήρι παρουσιάζει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, καθώς στο εσωτερικό του υπάρχουν ομοιότητες με ναούς του 9^ου και 12^ου αιώνα. Ο επισκέπτης επίσης αξίζει να σταθεί στις τοιχογραφίες, που -όπως αναφέρεται σε πολλά κείμενα- προϋπήρχαν της άλωσης της πόλης από τους Τούρκους, (1430).

Κατά τις πρόσφατες εργασίες αναστήλωσης και στερέωσης του μνημείου (1983), αποκαλύφθηκαν στο καθολικό της Μονής τοιχογραφίες του 11ου αιώνα, γεγονός που διαφοροποιεί την άποψη ότι ολόκληρο το κτίσμα ανήκει χρονικά στον 14ο αιώνα. Η Μονή Βλατάδων είναι σταυροπηγιακή Μονή, που σημαίνει πως εξαρτάται απευθείας από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Σύμφωνα με την παράδοση, στον τόπο που ιδρύονταν μοναστήρια, κατά τη θεμελίωση, τοποθετούνταν στον χώρο σταυρός, («σταυρός πήξαιτο») και έμεινε έτσι η ορολογία αυτή. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας η Μονή Βλατάδων ονομαζόταν «Τσαούς Μοναστήρι», ίσως από το όνομα του Τούρκου στρατιωτικού διοικητή Τσαούς-Μπέη, που ήταν εγκατεστημένος στο «Επταπύργιο», βόρεια της Μονής και σύχναζε στο μοναστήρι για να απολαμβάνει τον καθαρό αέρα και την υπέροχη θέα του.  (Πηγή συγκεκριμένης παραγράφου: http://www.it.uom.gr/project/monuments/blatadon.htm).

Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα www.orthodoxia.gr μετά τις λεηλασίες που υπέστη η Μονή το 1387 και το 1821, στο σκευοφυλάκιο – μουσείο της, υπάρχουν αποθησαυρισμένα τα ιερά λείψανα των Αγίων: Γρηγορίου του Θεολόγου, Αθανασίου, Ιακώβου του Πέρσου, Προκοπίου, Μοδέστου και Αναργύρων. Σε ξεχωριστές θήκες φυλάσσονται τρία τεμάχια του Αγίου Ποτηρίου του Μυστικού Δείπνου του Κυρίου. Εκτός των πολύτιμων λειψάνων, στο σκευοφυλάκιο της Μονής υπάρχουν πολλές φορητές εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας, που προέρχονται από το Καθολικό της Μονής και τους ναούς των μετοχίων της, ιερά σκεύη, σταυροί αγιασμού, αργυρά θυμιατά, επιστήθιοι σταυροί, βαρύτιμα ευαγγέλια, κ.α… Στο σκευοφυλάκιο της Μονής επίσης φυλάσσεται μεγάλη συλλογή χειρογράφων που αποτελείται από 93 κώδικες και καλύπτει βιβλιογραφικά μία περίοδο από τον 10ο έως τον 19ο αιώνα. Αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, πατριαρχικά σιγίλια και τουρκικά φιρμάνια, είναι μερικά από τα κυριότερα έγγραφα που υπάρχουν στο αρχείο της.

 

*Ιερά Βασιλική, Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Βλατάδων-γνωστή και ως Μονή  Βλατταίων ή Τσαούς Μοναστήρι

———————–

Οι παραπάνω φωτογραφίες ανήκουν στη δημιουργό της σελίδας «Το Συναπάντημα» και απαγορεύεται η αναδημοσίευσή τους χωρίς την αναφορά πηγής προέλευσής τους.

The above photos are copyright protected by law and their reproduction without the permission of the creator of the webpage “to sinapantima” is prohibited.

——————

Διαβάστε επίσης:

Σύρος: Νησιωτική πρωτεύουσα με «αέρα» μεγαλούπολης: http://www.sinapantima.gr/?p=5689

Ταξιδεύοντας στο Μιλάνο της όπερας και της μόδας…: http://www.sinapantima.gr/?p=7443

Πόρτες στον…παράδεισο: http://www.sinapantima.gr/?p=5391

 

Ταξίδι