/ Συναντήσεις / Zehra Dogan: Η βραβευμένη δημοσιογράφος-ζωγράφος που αναζητά την ελευθερία

Zehra Dogan: Η βραβευμένη δημοσιογράφος-ζωγράφος που αναζητά την ελευθερία

mara on November 17, 2020 - 10:11 in Συναντήσεις
5 (100%) 5 votes

Παραπατά κάποιος που βρίσκεται μοιρασμένος σε δύο ιδιότητες, που υπηρετούν με διαφορετικό τρόπο την αλήθεια; Η Zehra Dogan από το Κουρδιστάν απαντά με σθένος πως όχι. Βραβευμένη δημοσιογράφος και ζωγράφος φυλακίστηκε για δύο χρόνια και δέκα μήνες, επειδή ζωγράφισε τουρκικές σημαίες σε κατεστραμμένα κτίρια, αλλά όπως αργότερα δήλωσε εκείνη μόνο τις ζωγράφισε, η τουρκική κυβέρνηση προκάλεσε τα υπόλοιπα. Η φυλάκισή της είχε προκαλέσει παγκόσμια αντίδραση από πολλούς καλλιτέχνες με γράμματα διαμαρτυρίας, τοιχογραφίες, έργα τέχνης. Ως εκδότρια του Jihna είχε ως υπαλλήλους της μόνο γυναίκες, αλλά αυτό το πρακτορείο ειδήσεων έκλεισε το 2016 από τις τουρκικές αρχές, (ένα από τα πολλά μέσα που έκλεισαν ύστερα από το αποτυχημένο πραξικόπημα). Η ίδια συνέχισε μέσα από τους πίνακες και από άλλες εφημερίδες τον δικό της αγώνα. Είναι εύκολο να αναγεννηθείς μέσα από τις στάχτες του πολέμου, να αποτυπώσεις στο χαρτί λόγια και σχέδια, που να μη θυμίζουν τη φρίκη του; Μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με μια νέα γυναίκα που έχει πάθος για τη ζωή και πιστεύει στη σπουδαιότητα της ανακάλυψης της προσωπικής μας ταυτότητας, για να μπορέσουμε να ζήσουμε ελεύθεροι…

 Ευχαριστώ θερμά τις Naz Oke  και Lucie Bourges για την πολύτιμη βοήθειά τους στη μετάφραση από την κουρδική γλώσσα.

 (Φωτογράφος: Hoshin Issa)

Εκφράζεστε μέσα από δύο επαγγέλματα, (δημοσιογραφία, ζωγραφική), τα οποία σας παροτρύνουν να αναζητήσετε την ελευθερία και την αλήθεια. Είναι εύκολο να στείλετε ένα μήνυμα στον κόσμο μέσω της τέχνης ή της δημοσιογραφίας; Είναι οι άνθρωποι πρόθυμοι να ακούσουν τα πάντα και να υποστηρίξουν τους ανθρώπους που μιλούν;

Έχω μάθει, από όλες τις εμπειρίες που έχω ζήσει μέχρι τώρα, τα ακόλουθα : Οι άνθρωποι δυσκολεύονται πολύ στο να συνδυάσουν αυτούς τους δύο διαφορετικούς κλάδους. Η Τέχνη είναι μία από τις δύο δραστηριότητές μου και η άλλη είναι η δημοσιογραφία, που αντιμετωπίζει την πραγματικότητα αντικειμενικά, από απόσταση. Γενικά, όταν μιλάνε για τέχνη, όλοι σκέφτονται έναν αισθητικό τρόπο έκφρασης με στρογγυλεμένες γωνίες. Ενώ για μένα η Τέχνη – τουλάχιστον η δική μου – δεν είναι έτσι: Είναι αμβλεία και άμεση. Η τέχνη μου προτιμά μια αφήγηση, όχι σαν μια διαφήμιση για κάποιο άρωμα, αλλά ως κάτι άμεσο. Γι’ αυτό υπάρχουν πάντα ίχνη δημοσιογραφίας στις δημιουργίες μου. Καθώς η δημοσιογραφία χρησιμοποιεί λέξεις, τα έργα μου εκφράζονται με έναν πιο ξεκάθαρο τρόπο. Η δημοσιογραφία μου είναι πολιτική, τρέφει την τέχνη μου. Αλλά αν με ρωτήσετε αν ο κόσμος υποστηρίζει αυτήν την προσέγγιση, πρέπει να πω πως όχι, κατά τη γνώμη μου. Αντιθέτως, θα έλεγα ότι το να βλέπουν την πραγματικότητα μέσω της τέχνης είναι ενοχλητικό. Σήμερα οι άνθρωποι πηγαίνουν σε μουσεία και εκθέσεις, αναζητούν τον πολιτισμό, τη χαλάρωση για να ξεφύγουν από το άγχος ή και ως ανταμοιβή, μια ευχάριστη παύση από την επαγγελματική τους ρουτίνα. Θέλουν να δουν ήπια, ήρεμα έργα. Αυτό μου φαίνεται σαν ένα είδος διαλογισμού. Αλλά η τέχνη μου είναι ενοχλητική και δεν μπορεί να περιέχεται σε λευκά βάζα. Διασπά την πολιτιστική πρωτοβουλία για μερικούς, διαταράσσει πολιτιστικές διακοπές για άλλους… Γι’ αυτό δεν βρίσκει εύκολα υποστήριξη. Οι άνθρωποι δεν θέλουν να ενοχλούνται σε χώρους αφιερωμένους σε πολιτιστικές δραστηριότητες. Ενοχλούνται από τα έργα μου επειδή μεταδίδουν τόσα πολλά πράγματα, δημιουργούν την αίσθηση ότι υπάρχει ανάγκη να δράσουμε. Και αυτό είναι σίγουρα κάτι που πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν.

 “NÛBİHAR” (New spring)

Η τέχνη μεταφέρει ένα μήνυμα έμμεσα, ενώ η δημοσιογραφία πρέπει να το λέει ευθέως χωρίς συναισθηματισμούς. Μέσα από ποιο από τα δύο ευκφράζεστε πιο εύκολα; Ποιο είναι το… ασφαλέστερο;

Δεν είμαι προικισμένη στο να μπορώ να μαλακώνω τις αμβλείες γωνίες ή να γυρίζω τη γλώσσα μου στο στόμα μου πριν μιλήσω. Προτιμώ πάντα την άμεση προσέγγιση, ακριβώς όπως στη δημοσιογραφία. Για μένα, είναι λάθος να προσπαθώ να εκφράσω αυτά τα πράγματα έμμεσα. Ακόμα κι αν είναι τέχνη, αυτό είναι λάθος. Τα έργα μου είναι πολιτικά. Η έμμεση συζήτηση για πολιτικά θέματα σημαίνει την αλλαγή του θέματος σε μια αισθητική εμπειρία και αυτό είναι ένα σοβαρό λάθος, είναι ανήθικο. Θέματα -όπως αυτά- πρέπει να εκφράζονται ψυχρά.

Το βραβείο “Metin Göktepe” που σας απονεμήθηκε (το 2015) έχει μεγαλύτερη αξία -από οποιοδήποτε άλλο- για εσάς, δεδομένου ότι πήρε το όνομά του από έναν φωτορεπόρτερ που δολοφονήθηκε, όσο βρισκόταν υπό αστυνομική κράτηση. Αυτό το βραβείο το νιώθετε βαρύ στα χέρια σας, καθώς σημαίνει ότι πρέπει να βρείτε τη δύναμη να συνεχίσετε τον αγώνα για λογαριασμό όλων των Metin σε όλο τον κόσμο;

Η ευθύνη και το βάρος αυτού του βραβείου είναι εντυπωσιακά. Για μένα, όλα τα βραβεία έχουν νόημα. Ο καθένας προσθέτει επιπλέον ευθύνες στους ώμους μου. Γι’ αυτό, κάθε φορά που λαμβάνω ένα βραβείο, οι νύχτες μου είναι βαριές και γεμάτες με εφιάλτες, δεν μπορώ να επιστρέψω στον ύπνο, δεν νιώθω καλά. Επειδή πράγματι είναι ευθύνη, από την οποία δεν μπορώ να ξεφύγω. Το βραβείο Metin Göktepe είναι ένα τέτοιο. Από τη στιγμή που το παίρνεις, πρέπει να τρέχεις πίσω από την πραγματικότητα, όπου κι αν αυτή οδηγεί…

 "LEFLEFOKEN RAMANÊMİN" (Ivies of my dreams)

Σας φυλάκισαν, επειδή ζωγραφίσατε τουρκικές σημαίες σε ερείπια. Υπήρξε κάποια στιγμή που μετανιώσατε που το κάνατε και σκεφτήκατε ότι θα έπρεπε να έχετε βρει κάποιον άλλο τρόπο για να εκφράσετε αυτό που θέλατε να πείτε; Φοβηθήκατε όταν σας συνέλαβαν και σας φυλάκισαν;

Δεν μετάνιωσα! Αν είχα πρότερη εμπειρία, θα είχα ελευθερωθεί έναν χρόνο νωρίτερα. Ήδη, κατά τη διαδικασία της καταδίκης, ο δικαστής πρόσθεσε μια επιπλέον ποινή για «την απουσία εμφανούς μεταμέλειας». Υπήρχε επίσης ένας άλλος τρόπος για να μειώσω την ποινή μου αργότερα. Το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να γράψω ένα αίτημα από τη φυλακή, με τη λέξη: «Μετάνιωσα». Έτσι, θα μπορούσε να μου μειωθεί η ποινή και να ελευθερωθώ. Αλλά δεν το έκανα αυτό και έλαβα βαρύτερη ποινή από το δικαστήριο και παρέμεινα φυλακισμένη για ένα ακόμη έτος.

Φυσικά φοβόμουν, όταν φυλακίστηκα. Νόμιζα ότι δεν θα ξανάβγαινα ποτέ. Υπάρχει φυλακισμένος, που δεν βιώνει εφιάλτες; Αν υπήρχε κάτι τέτοιο, θα είχα αμφιβολίες για την ανθρώπινη υπόστασή του… Το να φοβάσαι, να λυπάσαι είναι ανθρώπινα συναισθήματα. Αυτό που έχει σημασία είναι, παρά αυτά τα συναισθήματα, να αρνηθούμε όλες τις παραχωρήσεις για τον εαυτό μας και τους αγώνες κάποιου.

 “ÖZDİNAMİK” (Self dynamic)


Ποια ήταν η πιο δύσκολη μέρα στη φυλακή; Από πού αντλούσατε το θάρρος να συνεχίσετε;

Για να συνεχίσω στη φυλακή, βρήκα μια πηγή δύναμης από την πίστη μου στον αγώνα για μια κοινωνία χωρίς φύλο. Οι πιο δύσκολες στιγμές στη φυλακή ήταν εκείνες οι μέρες και οι νύχτες, όταν τα μωρά που φυλακίστηκαν με τις μητέρες τους ήταν άρρωστα και δεν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι για να τα βοηθήσουμε.

Στη φυλακή υποθέτω ότι λάβατε πολλά μηνύματα από άτομα που σας ενθάρρυναν. Θυμάστε το πιο συγκινητικό από αυτά;

Έλαβα μια κάρτα από μια ηλικιωμένη γυναίκα. Έγραφε: «Αγαπητή Zehra, είμαι μια 80χρονη γυναίκα. Επισκέφθηκα τυχαία την έκθεσή σου και ανακάλυψα τι υπέστησαν οι συμπατριώτες σου και σε τι συνεχίζουν να υποβάλλονται. Έμεινα συγκλονισμένη για το πόσο σκληρός μπορεί να είναι αυτός ο κόσμος. Μέχρι αυτή τη μέρα, δεν είχα ιδέα για τους Κούρδους. Σου ζητώ συγνώμη που δεν σε γνώριζα μέχρι σήμερα».

Σε όλο τον κόσμο, πολλοί καλλιτέχνες έδειξαν την αλληλεγγύη τους με πολλούς τρόπους. Αυτό σημαίνει ότι η Τέχνη ενώνει τους ανθρώπους. Υπάρχουν άλλα πράγματα που μας ενώνουν;

Ακόμη κι εγώ που παράγω τέχνη, εξεπλάγην, όταν είδα τη δύναμη που έχει. Αυτός είναι ο λόγος που ο θυμός μου συνεχίζει να αυξάνεται απέναντι σε αυτούς τους εμπόρους τέχνης, που την τοποθετούν σε ένα γυάλινο κλουβί. Η τέχνη δεν είναι αυτό που πάντα έλεγαν ότι είναι… Έχει τεράστια δύναμη. Αλλά μας συγκρατούν μετατρέποντας τους καλλιτέχνες σε προϊόντα, στα οποία επενδύουν. Ενώ η τέχνη και ο καλλιτέχνης καταλαμβάνουν μια εντελώς διαφορετική σφαίρα. Το λευκό δεν είναι το χρώμα της τέχνης και των καλλιτεχνών, το μαύρο είναι. Δεν ανήκει η τέχνη σε γυάλινο κλουβί, αλλά στο υπόγειο, (στο περιθώριο). Για μένα, οι πιο σημαντικοί στόχοι που μας ενώνουν είναι η τέχνη και ένας περιβαλλοντικά υγιής κόσμος, απαλλαγμένος από ταυτότητες φύλου και από έθνη-κράτη.

 “Fatıma’nın Eli” (Fatma’s hand)

Είναι δύσκολο για μια γυναίκα στην Τουρκία να ορθώσει το ανάστημά της, να ζήσει και να μιλήσει ελεύθερα;

Ναι, είναι δύσκολο. Όμως όχι μόνο στην Τουρκία. Είναι δύσκολο παντού στον κόσμο.

Σε έναν κόσμο σημαδεμένο από οικονομική κρίση και τον κορωνοϊό, πόσο πραγματικά ελεύθεροι και χαρούμενοι μπορούμε να είμαστε;

Για μένα, ένας άνθρωπος μπορεί να είναι ευτυχισμένος στον βαθμό που μπορεί να είναι ο εαυτός του. Ένα αυτοκατευθυνόμενο άτομο που μπορεί να πει «όχι», μπορεί να είναι ευτυχισμένο ακόμη και εν μέσω πολέμου, επειδή αυτό το άτομο είναι ελεύθερο. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι φυσικά κάποιος που μπορεί να βγει από τη μονότονη ρουτίνα του συστήματος, δεν ενεργεί σύμφωνα με τις υποχρεώσεις των οικονομικών αγορών, ξέρει καλά τους λόγους για τους οποίους ωθούμαστε στην πείνα, τη δυστυχία… Είναι κάποιος που έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η πανδημία του κορωνοϊού είναι μία μόνο από τις συνέπειες των καταραμένων πολιτικών των φαλλοκρατών. Και ένα άτομο που έχει συνείδηση, ​​πολεμά ενάντια σε όλα αυτά. Πώς μπορεί κάποιος να πιστέψει ότι ένα μαχητικό άτομο θα μπορούσε να είναι δυστυχισμένο ή να κρατηθεί φυλακισμένο, ακόμα και στη φυλακή;

 (Φωτογράφος: Eren Karakus)

Ήσασταν μία από τις συντάκτριες του JINHA, ενός διακεκριμένου φεμινιστικού πρακτορείου ειδήσεων. Πιστεύετε ότι οι γυναίκες είναι θύματα κακής συμπεριφοράς σε όλο τον κόσμο; Μπορούμε εύκολα να αποκτήσουμε τη θέση που μας αξίζει στον οικονομικό και τον επαγγελματικό τομέα;

Νομίζω ότι οι γυναίκες είναι θύματα παντού στον κόσμο. Αλλά με μια σημαντική διάκριση: Είμαστε θύματα που αρνούμαστε να θυματοποιηθούμε. Γι ‘αυτό είμαστε τόσο δυνατές. Υποκείμεθα στον ανδροκρατούμενο κόσμο, τα διοικητικά γρανάζια του, την οικονομία του, τις ριζοσπαστικές θρησκείες του, τα πολλαπλά μέσα του οστρακισμού και όλους τους πολέμους του. Σε κανέναν από τους τομείς δεν καταλαμβάνουμε τη θέση που πρέπει να ανήκει σε εμάς. Ακόμα και σήμερα, πρέπει να υποταχθούμε σε επιλογές στο επάγγελμά μας, σε παρενόχληση στη δουλειά που κάνουμε για άδικους μισθούς. Και υπάρχουν συνεχείς προσπάθειες να μας μειώσουν στην κατάσταση των μηχανών επώασης. Όταν γενναμε, τα καθήκοντά μας πολλαπλασιάζονται. Με περιορισμένα νομικά δικαιώματα, μας λένε λίγο ή πολύ «αν δεν μπορείτε να το αντέξετε, σταματήστε να εργάζεστε». Γνωρίζοντας αυτές τις πιέσεις, όταν συνεχίζουμε πεισματικά να δουλεύουμε, να πολεμούμε, αρχίζουμε να μοιάζουμε με τον εαυτό μας. Όσο σκληραίνουμε τον εαυτό μας, τόσο περισσότερο «αρρενωποί-σκληροί» γινόμαστε. Είναι σαν μια ασυνείδητη μετάλλαξη. Αυτό είναι ένα περίπλοκο και δύσκολο θέμα, μέρος μιας μακράς διαδικασίας. Για αυτόν τον λόγο, είναι πολύ σημαντικό να οργανωθούμε μαζί με δομημένο τρόπο. Είναι πολύ δύσκολο να περπατάς μόνη σου σε ένα τέτοιο μονοπάτι. Πρέπει να κινηθούμε μπροστά, χέρι-χέρι ώστε να μπορούμε να σηκώνουμε εκείνες που πέφτουν και να βοηθάμε η μία την άλλη. Δεν πρέπει ποτέ να τα παρατήσουμε! Παλεύοντας- χωρίς να διαμαρτυρόμαστε- για την απόκτηση των δικαιωμάτων μας, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι είμαστε αυτές που προσπαθούμε να δημιουργήσουμε έναν νέο, πολύ διαφορετικό κόσμο.

Είστε μια πολύ νέα γυναίκα με ελπίδες και όνειρα. Μιλήστε μας για αυτά.

Ναι, αυτό είναι αλήθεια, είμαι αισιόδοξος άνθρωπος. Όμως, δεν ξέρω γιατί, κάθε φορά που ακούω τη λέξη «ελπίδα», βλέπω στα μάτια μου την εικόνα του χαμογελαστού προσώπου της Πολυάννας*… Ίσως χρειαστεί να βρούμε μια νέα περιγραφή, μια νέα λέξη, για να περιγράψουμε τη θέληση να παραμείνουν όρθιοι -παρά το ό,τι έχει συμβεί- όσοι έχουν αναδυθεί από τις πολεμικές ζώνες, όπως εγώ. Αλλά, προς το παρόν, ας το ονομάσουμε «η πεποίθηση»… Προσωπικά, δεν θέλω να είμαι η ανόητη, γεμάτη ελπίδα που- παρά τα όσα συμβαίνουν- περιμένει και ελπίζει και δεν καταφέρνει καν να βγει από την πολυθρόνα της για να αλλάξει κάτι.  Για μένα η ελπίδα είναι ένα συναίσθημα που εμφανίζεται, όταν παλεύεις για κάτι. Και αυτοί που επιτυγχάνουν τα όνειρά τους είναι πάντα νικητές. Ω, ας είμαστε απόλυτα ξεκάθαροι, φυσικά δεν μιλάω για αυτά τα ψεύτικα και παράλογα Αμερικανικά best seller που λένε «εστιάστε στον στόχο σας, πολεμήστε και θα κερδίσετε». Μιλώ για το να είσαι ο εαυτός σου και η αληθινή πεποίθηση που είναι μέρος της πραγματικής ζωής και μας θρέφει. Ξέρετε, το πατριαρχικό σύστημα δεν συμπαθεί τους ανθρώπους που είναι ο εαυτός τουςΕπιστρέφοντας στην ελπίδα: Είμαι ένας από αυτούς τους ανθρώπους που αγωνίζονται να γίνουν ο εαυτός τους και των οποίων η καρδιά είναι γεμάτη με «ελπίδα».

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα μάθετε στα παιδιά σας;

Πάντα απείχα από το να «διδάσκω άλλους». Δεν μου αρέσει να διδάσκω ακόμη και το δικό μου παιδί… Δεν θέλω παιδιά, αλλά ας μιλήσουμε για ένα υποθετικό. Νομίζω ότι στον δρόμο προς την αυτοανακάλυψη, θα απέφευγα να γίνω μια μητέρα που ενεργεί σαν ένας στενόμυαλος εκπαιδευτικός, επιβάλλοντας και μεταδίδοντας αυτές τις συντομεύσεις, που ανακαλύφθηκαν στο δικό της μονοπάτι προς την αυτοανακάλυψη.

 (Φωτογράφος: Hoshin Issa)

 Zehra Dogan: Όταν οι άνθρωποι ακούνε το όνομά σας, τι θα θέλατε να σκέφτονται;

Δεν ξέρω. Δεν το έχω σκεφτεί ποτέ.


Η Πολυάννα είναι το όνομα της νουβέλας της Έλενορ Πόρτερ του 1913, η οποία είναι κλασσικό παιδικό βιβλίο. Η Πολυάννα είναι φανταστικός χαρακτήρας του βιβλίου, ένα κοριτσάκι που καταφέρνει να μοιράσει αισιοδοξία και καλή διάθεση σε όλο τον κόσμο που βρίσκεται γύρω του.

Comments are disabled
Rate this article
5 (100%) 5 votes

Comments are closed.