Λ.Κουρετζής:Το θεατρικό παιχνίδι την εποχή της ψηφιακής παιδείας

 

Είναι παιδαγωγός, σκηνοθέτης, συγγραφέας, Επίτιμος Διδάκτορας Παν/μιου Αθηνών, ειδικός σε θέματα αισθητικής παιδείας και παιδευτικής θεατρικής έκφρασης. Σπούδασε Ψυχολογία της Παιδαγωγικής, Αισθητική Αγωγή και έκφραση του παιδιού, Θέατρο και συγκεκριμένα: Παιδαγωγική θεάτρου, σωματική έκφραση και Ψυχοδυναμική του ηθοποιού, σημειολογική και αισθητική ανάλυση της θεατρικής πράξης στην Αυστρία, Γερμανία και Ελβετία. Το Συναπάντημα  συνάντησε τον Λάκη Κουρετζή, με αφορμή τα σεμινάρια «Θεατρικό Παιχνίδι: με μια λέξη – ένα χρώμα – έναν ήχο» και «η αίσθηση των πέντε αισθήσεων» στο θέατρο Ημέρας και είχε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί του.

 

Συναπάντημα: Έχετε αφιερώσει ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής σας στο Θέατρο, σπουδάζοντας και σκηνοθετώντας. Πόσο σημαντικό είναι για τη συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού και ποιες είναι  οι αλλαγές που παρατηρεί μία μητέρα στο παιδί της, από τη στιγμή που αυτό αρχίζει να βλέπει παραστάσεις;

 Λάκης Κουρετζής: Το θέατρο είναι μια τέχνη σύνθετη-κοινωνική, βαθύτατα παιδευτική. Κινείται σε επίπεδα κοινωνικά-παιδευτικά-αισθητικά-ψυχολογικά-επικοινωνιακά-αισθητικά.  Ό,τι «παίζεται» όμως σε μία σκηνή, σ’ ένα πατάρι, σε μια εξέδρα, δεν είναι πάντα «θέατρο». Θέαμα μπορεί να είναι, θέατρο όχι. Ιδιαίτερα το «θέατρο για παιδιά» είναι ένα πολύ δύσκολο είδος, γιατί απευθύνεται σε αδιαμόρφωτες ακόμα -από αισθητικής, ιδεολογικής, γλωσσικής, κοινωνικής απόψεως- υπάρξεις. Εκτός τούτου, το παιδί είναι πολύ αυστηρό στις κρίσεις του, τις επιλογές του, γιατί εκτιμάει τα σκηνικά δρώμενα με βασικό άξονα τις αισθήσεις του. Ένα έγκυρο μέσο-εργαλείο-μέθοδος διά του οποίου το παιδί μπορεί να προσεγγίσει το θέατρο και να εισπράξει όσα η τέχνη του θεάτρου μπορεί να προσφέρει είναι το ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ- του θεάτρου παίδευση. «Δια τοις ρίμασιν ο άνθρωπος γνωρίζει και επί τοις ρίμασιν χαίρεται» έλεγε ο Αριστοτέλης. Κατακτά τη γνώση, ταξινομεί τη σκέψη, ξανακαινουριώνει τον κόσμο χωρίς «διδακτισμούς», στείρες ψυχοφθόρες ή ψυχαναγκαστικές διαδικασίες.  Ως σκηνοθέτης τότε που σκηνοθέτησα το έργο «Μολιεριάδα», βασισμένο σε 12 έργα του Μολιέρου στο Θέατρο της Ημέρας και ως ανθρώπου του θεάτρου τότε μαζί με τη Μάγκυ Μοντζολή αποκτήσαμε έναν χώρο δημιουργικής δράσης και παιδευτικής θεατρικής έκφρασης, το Θέατρο της Ημέρας, (Ν.Γεννηματά 20, στάση Μετρό Πανόρμου).

Συναπάντημα: Τα τελευταία χρόνια οι μητέρες ασχολούνται πολύ με τον τρόπο ανατροφής των παιδιών, διαβάζουν περισσότερο σχετικά βιβλία, ενδιαφέρονται να του προσφέρουν ό,τι καλύτερο μπορούν: πολλές δραστηριότητες, πολλές παραστάσεις, επισκέψεις σε χώρους προορισμένους για παιδιά . Βλέπετε μία υπερβολή σε αυτό;

Λάκης Κουρετζής: Καλό θα ήταν εκτός από τις μητέρες ν’ ασχολούνται με την «πολιτιστική καλλιέργεια» του παιδιού και οι πατεράδες. Στην οικογένεια να υπάρχει ο συμμετοχικός πατέρας, όχι μόνο ο «κουβαλητής». Ευτυχισμένοι γονείς-ευτυχισμένα παιδιά. Οι γονείς ,όπως και οι εκπαιδευτικοί τουλάχιστον της προσχολικής και σχολικής ηλικίας, δεν είναι ωφέλιμο να συγκεντρώνουν όλο το ενδιαφέρον τους στον «μαθητή» -παιδί. Το τι θα «μάθει», πώς θα το «μάθει». Πρέπει να μπορούν να κάνουν κάτι και για το παιδί που κρύβεται μέσα σε κάθε μαθητή. Ο «μαθητής» είναι μια προσωρινή ιδιότητα που στηρίζεται συνήθως στην «αποστήθιση» και απομνημόνευση γνώσεων, όχι στην κατάκτηση της γνώσης. Το ΠΑΙΔΙ είναι η ΦΥΣΗ, η ΩΘΗΣΗ, η ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου που θα διαμορφώσει την ανθρώπινη οντότητα. Καλή η «ανάγνωση» του βιβλίου, αλλά αυτό αρκεί; Μόνο στην «εντύπωση»; Πρέπει να δώσουμε ευκαιρίες για ανάπτυξη της φαντασίας,  για βιωματική ανάπτυξη των μορφών, των νοημάτων, εξωτερίκευση των συναισθημάτων, δημιουργικότητα. Ο ελεύθερος χρόνος του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, όχι μόνο του παιδιού. Δεν έχει σημασία η «ποσότητα» του ελεύθερου χρόνου όσο η ποιότητα. Τι κάνει, με τι ασχολείται, τι προτείνει, ποιες δυνατότητες ελεύθερης έκφρασης έχει. Αυτό θα ήταν προς όφελος του παιδιού.

Συναπάντημα: Ακούμε συχνά για το θεατρικό παιχνίδι. Πώς θα το ορίζατε εσείς ως ειδικός και εμψυχωτής του προγράμματος αυτού και  ποιο πιστεύετε ότι είναι το μεγαλύτερο κέρδος των παιδιών από αυτό;

Λάκης Κουρετζής: Ο όρος «θεατρικό παιχνίδι» έχει μεγάλη «κατανάλωση» στην εποχή μας. Το περιεχόμενο όμως του θεατρικού παιχνιδιού δεν είναι πάντα το ίδιο. Όσοι χρησιμοποιούν τον όρο σπάνια εννοούν το ίδιο πράγμα, το αυτό περιεχόμενο. Εάν δεν έχουν ασκηθεί – ευαισθητοποιηθεί, αποκτήσει ύστερα από τρία-τέσσερα χρόνια ή και περισσότερο την προσωπικότητα και ψυχολογία του Εμψυχωτή Θεατρικού Παιχνιδιού – Παιδαγωγικής Θεάτρου, δύσκολα μπορούν να συλλάβουν και φυσικά να εφαρμόσουν τη συνθετότητα ενός ολοκληρωμένου Θεατρικού Παιχνιδιού. Κάθε απόπειρα «μεταμφίεσης» και αναπαράστασης κάποιου παραμυθιού, παιχνίδια κίνησης και έκφρασης δεν είναι και δεν φτάνουν να συνθέσουν ένα ολοκληρωμένο θεατρικό παιχνίδι τρεις ή τέσσερις φάσες με άπειρες τεχνικές. Το θεατρικό παιχνίδι είναι μια εφαρμοσμένη βιωματική μέθοδος των νέων παιδαγωγών αντιλήψεων και θεατρικών απόψεων και τεχνικών, που συμβάλει σημαντικά στην ενεργοποίηση του παιδιού, την απελευθέρωση της φαντασίας του, της καλλιέργειάς της έκφρασης, στην έρευνα και δημιουργικότητα. Είναι μια σύνθετη δημιουργική μέθοδος για να παροχετευθεί δημιουργικά και αισθητικά η έμφυτη μιμητική τάση του ανθρώπου. Η μίμηση ήταν πάντα η δημιουργός αιτία του πολιτισμού-Μητέρα κάθε μάθησης. Το παιδί ή ο ενήλικας που βιώνει το θεατρικό παιχνίδι ουσιαστικά συμμετέχει σε μια διαδικασία -Ομάδα αυτοβελτίωσης και αυτογνωσίας. Το θεατρικό παιχνίδι είναι μια παιχνιώδης σοβαρότητα ανακάλυψης του βάθους των πραγμάτων, των εννοιών και της ύπαρξης. Προστατεύει το φυσικό περιβάλλον. Κάθε αίσθηση αποτελεί έναν «κόσμο» και κάθε κόσμος διαμορφώνει τη δική του λογική. Ο Ηράκλειτος έλεγε πως εάν έχανε όλες τις αισθήσεις του και του έμενε μόνο η όσφρηση θα μπορούσε να ξανα…ανακαλύψει τον κόσμο. Έναν άλλον κόσμο, μια άλλη λογική.

Συναπάντημα: Είστε καθηγητής στο σεμινάριο «Η αίσθηση των πέντε αισθήσεων» που έχει ως στόχο «την ανακάλυψη της αίσθησης των πέντε αισθήσεων και της λειτουργίας τους στη δυναμική της έκφρασης και της επικοινωνίας». Πείτε μας δυο λόγια για το σεμινάριο αυτό και πώς μπορεί να επιτευχθεί η «αίσθηση των πέντε αισθήσεων»;  Τι λείπει από την καθημερινότητά μας ώστε να αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τους ανθρώπους και διάφορες καταστάσεις γύρω μας;

Λάκης Κουρετζής: Το εργαστήρι «η αίσθηση των πέντε αισθήσεων» (με υπότιτλο: είστε σίγουροι πως έχετε πέντε αισθήσεις;), λειτουργεί στο τέλος του καλοκαιριού στο Ηράκλειο Κρήτης  και στις αρχές του φθινοπώρου στο Θέατρο της Ημέρας στην Αθήνα. Μια φορά τον χρόνο. Η διάρκεια του είναι 30 ώρες, πέντε μέρες 6 ώρες την ημέρα, απόγευμα 5-11μ.μ η 6-12μ.μ. και είναι βιωματικό και ελάχιστα θεωρητικό. Κάθε μέρα οι συμμετέχοντες ασχολούνται επί 6 ώρες με μια αίσθηση. Είναι μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των αισθήσεων.

Ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο προικισμένος από τη φύση – τον Θεό με δυο σημαντικές ικανότητες: Την περιέργεια και την παρατήρηση και τις πέντε αισθήσεις. Με αυτό μπορεί ν’ανακαλύψει τον κόσμο, να μάθει τον εαυτό του, να διαμορφώσει ανάλογα τη ζωή του. Δυστυχώς πολύ γρήγορα αυτές τις ικανότητες τις χάνει, αφού δεν τις καλλιεργεί, δεν τις αξιοποιεί κατάλληλα. Έτσι φτάνει ως προς τις αισθήσεις του να μην έχει ΑΙΣΘΗΣΗ των πέντε αισθήσεών του. Τώρα το τι φταίει δεν είναι του παρόντος να το θίξουμε. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο άνθρωπος να μην διαθέτει κι άλλα κανάλια λογικής, (εκτός της νοησιαρχικής). Όπως π.χ τη συναισθηματική λογική ή ηλεκτρονική μνήμη που ακυρώνει και διαστρεβλώνει τη νόηση, έστω κι αν τη διευκολύνει, της προσφέρει ανέσεις και ενίοτε χρήσιμες πληροφορίες….. Άλλωστε ζούμε στην εποχή της πληροφορίας. Προϋπήρχαν οι εποχές της γνώσης, η εποχή της «σοφίας», οι εποχές των φυσικών και περιβαλλοντικών μεταλλάξεων όπως τώρα κ.α. Απορία δημιουργεί το πώς μπορεί ένας άνθρωπος ν΄ασχολείται με ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ, ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, την αναζήτηση της ΟΜΟΡΦΙΑΣ φυσικής – ψυχικής, σωματικής με την ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ χωρίς αισθήσεις.

 

Σ: Έχετε γράψει-ανάμεσα σε άλλα- και ένα  βιβλίο για τη θεατρική αγωγή. Έχω την αίσθηση ότι όσο κι αν έχει αυξηθεί ο αριθμός των παιδιών που βλέπουν παραστάσεις από μικρή ηλικία, η τηλεόραση-για ευνόητους λόγους- ασκεί μεγαλύτερη επίδραση στην ανάπτυξη  της σωματικής, πνευματικής, κοινωνικής, ηθικής και αισθητικής όψης της προσωπικότητάς τους. Στα σεμινάρια που κάνετε, έρχεστε σε επαφή με εκπαιδευτικούς. Ποια είναι η εικόνα που σας μεταφέρουν για τα μικρά παιδιά και τον χαρακτήρα που διαμορφώνουν σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές; Ποιες διαφορές εντοπίζουν; Ποια τα καλύτερα και ποια τα χειρότερα σημεία, αν μπορούσαμε να τα ορίσουμε με αυτό τον τρόπο.

Λ.Κ: Αυτά τα μεστά και σημαντικά ερωτήματα που μου θέτετε για ν΄απαντηθούν, έστω συνοπτικά, χρειάζεται να γραφεί ένα άλλο βιβλίο. Σας συγχαίρω για το βάθος και την ανησυχία που σας κατέχει για το θέμα. Απαντώ, όπως μπορώ, πιο συνοπτικά.Έχω κάνει διάφορες ομιλίες σε διάφορες πόλεις, αλλά και στη Χαλκίδα στους γονείς των παιδιών που φιλοξενούμε στους παιδικούς σταθμούς του Δήμου για το «ΠΑΙΔΙ ΚΟΥΜΠΙ» τα παιδιά δηλαδή που από βρέφη τους δίνουν ένα Τάμπλετ και με την πιπίλα στο στόμα μαθαίνει το παιδί να πατάει κουμπιά και να παράγουν εικόνες αμφιβόλου παιδαγωγικής αισθητικής αξίας και ανεξαρτήτων ψυχολογικών επιδράσεων που μπορούν να έχουν τα βρέφη. Οι ενήλικες είναι ευχαριστημένοι γιατί τους αφήνουν ήσυχους. Το σπουδαιότερο: ο κίνδυνος να μετατραπεί το παιδί σε εξάρτημα της συσκευής και όχι η συσκευή ως εξάρτημα και εργαλείο στη χρήση του παιδιού. Τώρα φτάσαμε στην αποκαλούμενη γωνιά της «Λευκής Οθόνης». Το εξάρτημα μεταβάλλει σε εξαρτώμενο το άτομο. Αυτό φυσικά έχει και ανάλογες επιπτώσεις, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη του παιδιού. Επιδράσεις στις αντιληπτικές ικανότητες, στον οπτικό αναλφαβητισμό, στην ψυχολογική και πνευματική ανάπτυξη κ.λ.π.

Η ψηφιακή και ηλεκτρονική παιδεία, όσο χρήσιμη είναι στην πληροφορία, τη συναγωγή οικονομικών, γνωστικών συμπερασμάτων, καλό θα είναι να μη γίνεται το μοναδικό μέσο επικοινωνίας, μάθησης και κοινωνικής δικτύωσης. Η σχέση παιδιών – οθόνης και γενικότερα με τις νέες τεχνολογίες, έχει ανάλογες επιπτώσεις. Μια από αυτές είναι και η σχέση των νέων με τη Λογοτεχνία-τη λογοτεχνία για παιδιά γενικότερα-και φυσικά και το θέατρο στο παραστασιακό του μέρος όπου εκεί οι εικόνες δεν εναλλάσσονται με ταχύτητες, τα πρόσωπα δεν είναι καρτούν, οι σελίδες του βιβλίου είναι χάρτινες, δεν γυρίζουν με το να τις χαϊδεύεις τρίβοντας τα δάχτυλά σου πάνω τους. Οι έννοιες, οι χαρακτήρες, οι εικόνες, δημιουργούνται με τη συνδρομή της νόησης και της φαντασίας της κριτικής σκέψης και των αισθήσεων. Εμείς στο Εργαστήρι – Σχολή Παιδαγωγικής Θεάτρου και Θεατρικού Παιχνιδιού- με τη συνεργασία του παιδαγωγικού τμήματος του Παν/μίου Αθηνών και άλλων ειδικών επιστημόνων- πρόκειται να διοργανώσουμε μια Διημερίδα με θέμα «Θέατρο και Λογοτεχνία» για παιδιά την εποχή των τάμπλετ και του H/V. Για το ίδιο θέμα και κάποιους άλλους κανόνες που φυσικά επηρεάζουν το παιδί, όταν δεν υπάρχουν αντίστοιχες δραστηριότητες, ερεθίσματα και συμπεριφορές, θ΄ασχοληθούμε και σε μια από τις προσεχείς συγκεντρώσεις, συζητήσεις γονέων που κάνω με τους γονείς των παιδικών σταθμών δήμου Χαλκίδας, με οργανωτές την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου και την παιδαγωγική ομάδα των παιδικών σταθμών, που ασχολείται συστηματικά με τα θέματα αυτά.

————————————————————————————————-

Το Συναπάντημα αφιερώνει τη συνέντευξη αυτή σε μία μικρή καρδούλα που σταμάτησε χθες να χτυπά, πριν καν προλάβει να γνωρίσει τον κόσμο…

————————————————————————————————-

 Διαβάστε επίσης:

Α.Ασημάκη: Η ελληνίδα καθηγήτρια του Χάρβαρντ που…νίκησε τις αρρυθμίες: http://www.sinapantima.gr/?p=7258

Misha Fedotov: Ο χορευτής που έγινε σπουδαίος σχεδιαστής ρούχων: http://www.sinapantima.gr/?p=6416

 

θέατρο