Ofir Turel:Η «μάχη» των αναρτήσεων και οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία
Είναι ο έλεγχος του κινητού το τελευταίο πράγμα που κάνουμε πριν κοιμηθούμε και το πρώτο όταν ξυπνάμε; Σε μια εποχή με διαρκείς αλλαγές, προκλήσεις, τεχνολογικές εξελίξεις έχοντας βιώσει πανδημία, φωτιές και πλημμύρες, με αγωνία για το μέλλον και την επαγγελματική πορεία μήπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγιναν η απόδραση από τη δυσάρεστη καθημερινότητα; Πού αρχίζει η εξάρτηση και πότε η χρήση γίνεται ένα έξυπνο εργαλείο; O Ofir Turel είναι καθηγητής Διαχείρισης Πληροφοριακών Συστημάτων στη Σχολή Υπολογιστών & Πληροφοριακών Συστημάτων και στη Σχολή Μηχανικών και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων συμπεριφοράς, βιοφυσιολογικής και επιχειρηματικής διαχείρισης σε διάφορα πληροφοριακά συστήματα. Πρόσφατα αναγνωρίστηκε ότι ανήκει στο 2% των κορυφαίων επιστημόνων παγκοσμίως και οι απαντήσεις που μου δίνει για την ψυχική υγεία και τη χρήση των social media, όπως αναφέρονται ευρέως, δικαιολογούν το γιατί.
©Jan Kopankiewicz
Έχετε πει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα σύγχρονο νόμισμα. Πόσο «ακριβή» είναι η ψυχική μας υγεία; Πόση η επιρροή τους στο μυαλό και την ψυχή μας;
Είναι πολύ νωρίς να πούμε, καθώς η έκθεσή μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν περιορισμένη κι άλλαξε με τα χρόνια. Γίνεται σαφές ότι μπορεί να επηρεάσει την ευημερία και την ψυχική υγεία, αλλά τα αποτελέσματα μπορεί να είναι θετικά και αρνητικά. Όλα εξαρτώνται από τις περιστάσεις και τον τρόπο με τον οποίο κάποιος τα χρησιμοποιεί. Για παράδειγμα, εάν κάποιος χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να λάβει κοινωνική υποστήριξη μέσω αλληλεπιδράσεων, μπορεί να επωφεληθεί από τη χρήση τους και να αυξήσει την ευημερία του. Αντίθετα, εάν κάποιος απλώς ακολουθεί ανθρώπους και παρατηρεί ότι η ζωή τους είναι καλύτερη από τη δική του, θα έχει μειωμένη ευημερία μέσω της χρήσης των μέσων. Επίσης, δεν είναι τόσο απλό, καθώς εξαρτάται από τις ενέργειες των άλλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα, μπορεί κανείς να τα χρησιμοποιήσει για θετικά αποτελέσματα, αλλά ένα περιστατικό διαδικτυακού εκφοβισμού μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα.
Έχει αναγνωριστεί ότι ανήκετε στο 2% των κορυφαίων ερευνητών παγκοσμίως σε μια μελέτη σχετικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της μελέτης;
Η μελέτη εξέτασε την παραγωγικότητα των μελετητών παγκοσμίως. Απλώς απαριθμεί και κατατάσσει τους πιο παραγωγικούς μελετητές παγκοσμίως.
Είμαστε σύγχρονοι «κρατούμενοι» παγιδευμένοι στον κόσμο των likes και στη νέα κουλτούρα των αναρτήσεων; Γιατί τα likes σημαίνουν τόσα πολλά για μερικούς ανθρώπους;
Οι άνθρωποι είναι κοινωνικά πλάσματα που παρακινούνται από ανταμοιβές. Έτσι, μας ελκύουν οι αλληλεπιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες καλύπτουν τις κοινωνικές μας ανάγκες και παρέχουν ανταμοιβές. Δεν είμαστε ακόμα «κρατούμενοι», γιατί οι περισσότεροι από εμάς έχουμε την ικανότητα να αναλαμβάνουμε τον έλεγχο των επιπέδων και των μοτίβων χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μερικοί άνθρωποι όμως δεν μπορούν και τα like και άλλες «εξαρτήσεις» μπορεί να τους κάνουν να αισθάνονται παγιδευμένοι. Ωστόσο, οι περισσότεροι χρήστες, τουλάχιστον με βάση τις μελέτες του εγκεφάλου μας, μπορούν να ασκήσουν έλεγχο στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εάν έχουν επαρκή κίνητρα για να το κάνουν. Τα likes είναι ένα μυστικό συστατικό που χρησιμοποιούν οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης για να προσελκύσουν τους ανθρώπους. Επειδή είμαστε κοινωνικά όντα, αντιδρούμε στα likes με απελευθέρωση ντοπαμίνης, η οποία μας κάνει να νιώθουμε καλά. Δηλαδή, τα likes είναι εγκεφαλική ανταμοιβή όπως το νόστιμο φαγητό, οι έπαινοι και άλλες ευχάριστες δραστηριότητες. Με αυτόν τον τρόπο, σταδιακά εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας να θέλει περισσότερα likes και να συμμετέχει σε δραστηριότητες (π.χ. ανάρτηση επικίνδυνων selfies) που θα δημιουργήσουν περισσότερα likes. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αντιμετωπίσουν τα likes κανονικά. Για μερικούς ανθρώπους όλο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ή εθισμό).
credits: Oladimeji Ajegbile
Δυστυχώς βλέπω μια προσπάθεια και από μεγαλύτερους ηλικιακά ανθρώπους να προβάλλουν την προσωπική τους ζωή, (άνθρωποι για παράδειγμα που μπορεί να έπιασαν δουλειά σε μεγαλύτερη ηλικία, άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη να μοιραστούν φωτογραφίες του γάμου τους ή των παιδιών τους). Είναι περισσότερο μια προσπάθεια να αποδείξουν στους άλλους ότι η ζωή τους είναι η καλύτερη ή είναι απλώς ένας τρόπος να μοιραστούν την ευτυχία τους με φίλους;
Υποθέτω ότι είναι λίγο και από τα δύο. Οι άνθρωποι συμμετέχουν πάντα σε κοινωνικές συγκρίσεις και η ανάρτηση μιας νέας καλύτερης κατάστασης (ανοδική κινητικότητα) σηματοδοτεί μια βελτίωση στους άλλους. Είναι μια συνεχής μάχη, όσο δημοσιεύουν και άλλοι. Αυτό δίνει κίνητρα στους ανθρώπους να συνεχίσουν να δημοσιεύουν, να ελέγχουν την κατάσταση των άλλων και να αυξάνουν την αφοσίωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Από τη μια πλευρά δραματική αύξηση της κατάθλιψης, άτομα που προσπαθούν να βρουν την ταυτότητά τους, κοινότητες σε κρίση, και από την άλλη θέσεις εργασίας που μπορούν να προκύψουν μέσω της έκθεσης, φιλίες και σχέσεις που προκύπτουν μέσω των social media και η διατήρηση επαφής με φίλους από το σχολείο ή το πανεπιστήμιο. Είναι δύσκολο να βρεθεί ένας τρόπος για μια ισορροπημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με οφέλη;
Είναι δυνατόν. Όπως οτιδήποτε άλλο στη ζωή, το μέτρο είναι το κλειδί. Είναι επίσης σημαντικό να έχεις κάποιος καλή παιδεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να κατανοήσει ότι οι πληροφορίες που λαμβάνονται μέσω αυτών έχουν σχεδιαστεί μέσω αλγορίθμων, φίλτρων κ.λπ. Όταν οι άνθρωποι κατανοούν την ψυχολογία πίσω από την αντίδρασή τους, μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα δημοσιεύσεις που θα τους κάνουν να ζηλέψουν ή να θυμώσουν, μετριάζουν τις αντιδράσεις τους και μέσα από αυτό αναπτύσσουν μια πιο υγιή σχέση με τα social media.
Γιατί εστιάζουμε στη σκοτεινή πλευρά της τεχνολογίας; Έχει γίνει τόσο σκοτεινή για την κοινωνία μας; Ποια θα μπορούσε να είναι η λύση σε έναν κόσμο όπου η άνεση της ζωής βασίζεται στην τεχνολογία;
Πριν μιλήσουμε για τη σκοτεινή πλευρά, όλα ήταν ρόδινα στα social media. Σκοπεύουμε να παρουσιάσουμε ένα πιο ισορροπημένο βίντεο (όχι μόνο αρνητικό) των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Είναι άκαρπο να αναρωτιόμαστε πώς θα ήταν η ζωή χωρίς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή το διαδίκτυο. Αυτά τα πράγματα είναι εδώ για να μείνουν. Όλες οι τεχνολογίες έχουν φωτεινές και σκοτεινές πλευρές. Αυτό στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε είναι πώς μπορούμε να αποκομίσουμε περισσότερα οφέλη από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τους κινδύνους. Είναι σαν το φαγητό – τα πολλά ή τα ανθυγιεινά τρόφιμα είναι προβληματικά. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε υπεύθυνα με την αφθονία των τροφίμων. Ομοίως, πρέπει να μάθουμε να ζούμε υπεύθυνα με την αφθονία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλων τεχνολογιών.
Τα ερευνητικά σας ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορικών, διαχειριστικών και βιοφυσιολογικών θεμάτων που σχετίζονται με πληροφοριaκά συστήματα και τεχνολογίες υπολογιστών . Οι νέες γενιές μεγαλώνουν έχοντας υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα, οπότε η ζωή τους δεν αλλάζει τόσο πολύ σε σύγκριση με τη δική μας, (καθώς αποκτήσαμε τέτοιες συσκευές όταν ήμασταν μεγαλύτεροι). Είναι μεγαλύτερη η επιρροή (της τεχνολογίας) στις μικρές ηλικίες ή στις μεγαλύτερες;
Τα παιδιά και οι νεαροί ενήλικες μπορούν να έχουν μεγαλύτερες επιρροές, επειδή ο εγκέφαλός τους εξακολουθεί να αναπτύσσεται και σημαντικά τμήματα του εγκεφάλου που μεσολαβούν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων δεν έχουν ωριμάσει. Παρά το γεγονός ότι είναι εξοικειωμένα με τις σύγχρονες τεχνολογίες, τα μικρά παιδιά μπορούν πιο εύκολα να επηρεαστούν από τις ανταμοιβές που παρέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα βιντεοπαιχνίδια και να χρησιμοποιούν τέτοιες εφαρμογές πιο εκτεταμένα από τους ενήλικες. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ενήλικες δεν κάνουν υπερβολική χρήση. Σημαίνει απλώς ότι η πορεία του εγκεφάλου και της ανάπτυξης των παιδιών και των νεαρών ενηλίκων τα κάνει πιο προδιατεθειμένα σε επικίνδυνες και προβληματικές διαδικτυακές συμπεριφορές, σε σύγκριση με τους ενήλικες.
Credits
Ποιο είναι το προφίλ των ατόμων που τείνουν να έχουν ψυχολογικά προβλήματα λόγω της εκτεταμένης χρήσης τεχνολογικών συσκευών;
Αυτό είναι ακόμα ένα ανοιχτό ερώτημα. Δε γνωρίζουμε ακόμη εάν οι ψυχικές προκλήσεις οδηγούν σε υπερβολική χρήση ή η υπερβολική χρήση οδηγεί σε ψυχικές προκλήσεις ή εάν υπάρχει ένας εξωτερικός παράγοντας (π.χ. γενετική) που οδηγεί και στα δύο. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι υπάρχει συννοσηρότητα – οι άνθρωποι που κάνουν υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μερικές φορές μπορεί επίσης να παρουσιάσουν συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και ΔΕΠΥ. Η αιτιολογική κατεύθυνση δεν έχει ακόμη καθοριστεί.
Ποιες μεγάλες αλλαγές σε θέματα συμπεριφοράς έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια και τι πιστεύετε ότι θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον;
Ας σημειώσουμε πρώτα ότι τα τελευταία χρόνια δεν σημαδεύτηκαν μόνο από τεχνολογικές αλλαγές. Είχαμε μια μεγάλη πανδημία. Έτσι, όποιες αλλαγές βλέπουμε στις συμπεριφορές των ανθρώπων μπορεί να αποδοθούν σε πολλά πράγματα, όχι μόνο σε τεχνολογικές εξελίξεις. Βλέπουμε όντως αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών, στην κοινωνικότητα, στα κίνητρα να πάνε στο σχολείο, στις επικίνδυνες συμπεριφορές κ.λπ. Τέτοιες αλλαγές δεν μπορούν να αποδοθούν αποκλειστικά στην τεχνολογία. Η μεγαλύτερη αλλαγή που έχουμε μπροστά μας είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Μπορεί να αλλάξει τόσα πολλά πράγματα στη ζωή μας και να παράγει θετικά και αρνητικά αποτελέσματα. Ανυπομονώ να μελετήσω περισσότερες από τις επιπτώσεις της στην κοινωνία.
